top of page

"भारतीय रागदारी - भाग - १८"

  • dileepbw
  • Sep 5, 2023
  • 2 min read

"भारतीय रागदारी - भाग - १८"

©दिलीप वाणी,पुणे

अंजली मंगरूळकरने दिलेल्या "रागां" च्या अनेक उदाहरणांमधील आपण गुलजार यांनी "भैरव" या "रागा" मधे बांधलेले "बंटी आणि बबली" या चित्रपटातले बच्चन कुटूंबीयांवर चित्रीत झालेले आलिशा चिनाॅय,शंकर महादेवन व जावेद अली यांनी गायलेले "कजरा रे कजरा रे" या गाण्याचा आपण अभ्यास केला.पक्याने रागांचा आरोग्यावर परिणाम होतो का असे विचारल्याने हा लेख लिहित आहे.वाचा.

राग दुर्गा : आत्मविश्वास वाढविणारा.

राग यमन : कार्यशक्ती वाढवणारा.

राग देसकार : उत्थान व संतुलन साधणारा.

राग बिलावल : आध्यात्मिक उन्नती व संतुलन साधणारा.

राग हंसध्वनी : सत्य-असत्याची जाणीव करून देणारा राग.

राग श्यामकल्याण : मूलाधार उत्तेजित करणारा व आत्मविश्वास वाढविणारा.

राग हमीर : आक्रमकता वाढविणारा, यश देणारा व शक्ती आणि ऊर्जा निर्माण करणारा.

राग केदार : स्वकर्तृत्वावर पूर्ण विश्वास निर्माण करून भरपूर ऊर्जा निर्माण करणारा, तसेच मूलाधार उत्तेजित करणारा.

राग भूप : शांतता निर्माण करणारा व संतुलन साधून अहंकार संतुलनात आणणारा.

राग अहिरभैरव : शुद्ध इच्छा, प्रेम आणि भक्तिभाव निर्माण करणारा व आध्यात्मिक उन्नतीस पोषक वातावरणनिर्मिती करून समाधान देणारा.

राग भैरवी : इडा नाडी सशक्त करणारा भावनाप्रधान राग, सर्व सदिच्छा पूर्ण करून प्रेम वृद्धिंगत करणारा असा राग.

राग मालकंस : अतिशय शांत - मधुर राग, प्रेमभाव निर्माण करणारा व सांसारिक सुख वृद्धिंगत करणारा.

राग भैरव : शांत वृत्ती व शुद्ध इच्छा निर्माण करणारा राग हा आध्यात्मिक प्रगतीस पोषक असून, शिवतत्त्व जागृत करणारा असा आहे.

राग जयजयवंती : सुखसमृद्धी देणारा राग असून, यशदायक आहे. विशुद्धीच्या सर्व समस्या दूर करण्याची क्षमता बाळगतो.

राग भीमपलासी : संसारसुख व प्रेम देणारा.

राग सारंग : कल्पनाशक्ती व कार्यकुशलता वाढीस लावून नवनिर्मितीचे ज्ञान प्रदान करतो. आत्मविश्वास वाढीस लावून परिस्थितीचे भान देणारा अत्यंत मधुर राग.

राग गौरी : शुद्ध इच्छा, मर्यादाशीलता, प्रेम, समाधान, उत्थान इत्यादी गुणवर्धक राग. डाव्या विशुद्धीच्या सर्व बाधा नाहीशा करणे.

१.हृदयरोग - राग दरबारी व राग सारंग

-झनक झनक तोरी बाजे पायलिया... .(मेरे हुजूर)

-तोरा मन दर्पण कहलाए.... (काजल)

-बहुत प्यार करते है, तुमको सनम.... (साजन)

-जादूगर संय्या छोडो मेरी (नागिन)

२.विस्मरण(लक्षात राहत नाही) - त्यांनी शिवरंजनी राग ऐकावा. 

-मेरे नयना सावन भादों.... (मेहबूबा)

-ओ मेरे सनम.... (संगम)

-दिल के झरोखे मे तुझको बिठाकर.... (ब्रह्मचारी)

-जाने कहा गये वो दिन.... (मेरा नाम जोकर)

३.मानसिक ताण, अस्वस्थता - ज्यांना मानसिक ताण भरपूर प्रमाणात असेल, त्यांनी राग बिहाग आणि राग मधुवंतीवर आधारित गाणी ऐकावीत. 

-पिया बावरी.... (खूबसूरत)

-मेरे सूर और तेरे गीत.... (गूँज उठी शहनाई)

-मतवारी नार ठुमक ठुमक चली.... (आम्रपाली)

-३तेरे प्यार मे दिलदार .... (मेरे मेहबूब)

४.रक्तदाब - हाय ब्लड प्रेशरसाठी हळू (धीमी गती) चालीची, तर लो ब्लड प्रेशरसाठी जलद चालीची गाणी फायदेशीर ठरतात. 

५.उच्च रक्तदाब

-चल उड़ जा रे पंछी .... (भाभी)

-चलो दिलदार चलो .... (पाकीजा)

-नीले गगन के तले.... (हमराज)

-ज्योती कलश छलके .... (भाभी की चूड़ियाँ)

६.कमी रक्तदाब

-जहाँ डाल डाल पर .... (सिकंदरे आज़म)

-पंख होती तो उड़ आती रे .... (सेहरा)

-ओ नींद ना मुझको आये (पोस्ट बॉक्स नं. ९०)

७.रक्तक्षय,ॲनिमिया  - अशा वेळी राग पिलूवर आधारलेली गाणी ऐकावीत.

-खाली शाम हाथ आई है.... (इजाजत)

-आज सोचा तो आँसू भर आये.... (हँसते जख्म)

-नदीयाँ किनारे.... (अभिमान)

-मैने रंग ली आज चुनरिया.... (दुल्हन एक रात की)

८.अशक्तपणा - शक्ती, ताकद कमी झालेली वाटतेय, उत्साहाचा अभाव, काही करण्याचा कंटाळा येतो, अशा वेळी राग जयजयवंतीवर आधारित गाणी ऐकावी. 

-मोहब्बत की राहों मे चलना संभलके.... (उड़न खटोला)

-मनमोहना बड़े झूठे... (सीमा)

-साज हो तुम आवाज हूँ मै.... (चंद्रगुप्त) 

९.पित्तविकार,ॲसिडिटी

ॲसिडिटीवर उपाय म्हणून राग खमाजवर आधारित असलेली गाणी ऐकावीत. 

-छूकर मेरे मन को.... (याराना)

-तुम कमसीन हो नादा हो.... (आई मिलन की बेला)

-आयो कहाँ से घनश्याम.... (बुढ्ढा मील गया)

-तकदीर का फसाना जाकर किसे सुनाये.... (सेहरा)


Recent Posts

See All
"Manjit's Manjinopathy - "थप्पा"

"Manjit's Manjinopathy - "थप्पा" मनजीत गटावर सक्रीय झाल्यापासून गटावरील सगळेच "संगीतप्रेमी" एकदम जागरूक झाले आहेत.उदयच्या रोजच्या अप्रतिम...

 
 
 
"Manjit's Manjinopathy - महाराष्ट्र संगीत"

"Manjit's Manjinopathy - महाराष्ट्र संगीत" ©दिलीप वाणी,पुणे मनजीत गटावर सक्रीय झाल्यापासून गटावरील सगळेच "संगीतप्रेमी" एकदम जागरूक झाले...

 
 
 
"तसव्वुर-ए-जानाँ"

"तसव्वुर-ए-जानाँ" ©दिलीप वाणी,पुणे उदय,रोहिदास व इकबाल यांनी मिर्जा गालिब यांच्या "बैठे रहें तसव्वुर-ए-जानाँ किये हुए" या शेरची आठवण करून...

 
 
 

Comments

Rated 0 out of 5 stars.
No ratings yet

Add a rating
bottom of page