"भारतीय रागदारी - भाग - २५"

"भारतीय रागदारी - भाग - २५"

©दिलीप वाणी,पुणे

माझ्या "भारतीय रागदारी" या लेखमालेला प्रतिसाद देणार्‍या सर्वांना मन:पूर्वक धन्यवाद ! तीर्थरूपांच्या सततच्या बदल्यांमुळे माझी "संगीत साधना" थांबली.त्यामुळे संगीताचे विशेष ज्ञान प्राप्त करू शकलो नाही.त्यामुळे "जो राग कानाला चांगला वाटतो तो आवडता" असे मी समजतो.तो का आवडतो याचा वैद्यकीय अभ्यास आता सुरू केला आहे.त्याला Dopamine,Serotonin, Oxytocin असे नानाविध Neurotransmitter जबाबदार असतात असे आत्ताशी लक्षात येऊ लागले आहे.वेळ आली की सांगेन.सध्या

केवळ "कानसेन" होण्यासाठी प्रयत्नशील आहे. त्यातून काय गवसले ? ऐका.

सुनीलने जसा बालपणी पेटी व तबला शिकायचा प्रयत्न केला तसाच प्रयत्न अनेकांनी केला असेल.

तो पूर्णत्वास नेला का ? अर्धवट का सोडला ?

रागांची "नोटेशन्स" किती जणांना समजली आहेत ? माझ्या वयाच्या पन्नाशीत "संगीताचा किडा" पुन्हा वळवळू लागला होता.आम्ही मित्रांनी एक एक वाद्य शिकायचे ठरविले व पुढच्या वर्षीच्या कोकण सहलीला स्वत:चा "ऑर्केस्ट्रा" तयार करण्याचे ध्येय ठेवले होते.पण व्यवसायामुळे ते सफल झाले नाही.आता आयुष्याच्या "निवांतक्षणी" ही हौस पुरी करून घेऊ या.

त्यासाठी षड्ज,कोमल गांधार,कोमल मध्यम, पंचम,कोमल निषाद,ऋषभ,धैवत हे स्वर समजायला हवे. जाति औडुव,वादी गांधार,संवादी  निषाद या शब्दांचे अर्थ कळायला हवे.तरच जनचित्ताचे रंजन करणे शक्य होईल.स्वर आणि वर्ण यांच्या ही व्यवस्था म्हाणजेच "राग" ! स्वरांच्या या बांधणुमुळेच त्याचा मनावर सुंदर प्रभाव पडतो व विविध "Neurotransmitters" तयार व्हायला लागतात."रागा" मधे सुस्वरता,स्वरबद्धता,आरोह, अवरोह,तालबद्धता,नजाकत व रंगत ओतली की मेंदूदेखील रक्तात "Neurotransmitters" ओतू लागतो व चित्तवृत्ती प्रफुल्लित होऊन उठतात.

त्यालाच भारतीय रागदारीमधे "रंजयति इति राग:" असे म्हटलेले आहे.