"भारतीय रागदारी - भाग - २७"

"भारतीय रागदारी - भाग - २७"

©दिलीप वाणी,पुणे

माझ्या "भारतीय रागदारी" या लेखमालेला प्रतिसाद देणार्‍या सर्वांना मन:पूर्वक धन्यवाद ! तीर्थरूपांच्या सततच्या बदल्यांमुळे माझी "संगीत साधना" थांबली.त्यामुळे आरतीने सांगीतल्याप्रमाणे भातखंडे गुरूजींकडून संगीताचे विशेष ज्ञान प्राप्त करू शकलो नाही.त्यामुळे माझे शिक्षक जसे बासरीवर बोटे फिरवायचे तशीच बोटे फिरवित गेलो.जो स्वर कानाला चांगला वाटला तो पुन्हा पुन्हा वाजवू लागलो.एवढेच माझे ज्ञान ! आता मात्र त्याचा "वैद्यकीय अभ्यास" सुरू केला आहे. त्याला Dopamine,Serotonin, Oxytocin असे नानाविध Neurotransmitter जबाबदार असतात असे आत्ताशी लक्षात येऊ लागले आहे.वेळ आली की सांगेन.सध्या

केवळ "कानसेन" होण्यासाठी प्रयत्नशील आहे. त्यातून काय गवसले ? ते ऐका.आरतीने सुचवलेली

"Bhatkhande Notation System" वाचली.काय सांगते ? वाचा.

1. All pure (Shuddha) Notes (Swar) – S R G M P D N

2. Komal or flat notes are represented by small letters – r g d n

3. Tivra M (higher M) is represented by M‘

4. Mandra Saptak (lower octave) notes will have a dot ( . ) before the note .N .D .P

5. Tar Saptak (higher octave) notes will have a dot ( . ) after the note S. R. G. M.

6. For Taal (Rhythm):

….a. Each separate note will be one beat e.g. S R G M (each is one beat)

….b. Two note together SR GM PD is double speed (in one beat there are two notes)

….c. Four notes together SRGM RGMP GMPD is four time speed (in one beat four notes)

7.All pure (Shuddha) Notes (Swar) – S R  G  M  P  D  N

8.Komal or flat notes will have a dash ( – ) underneath the Swar

9.Tivra M (higher M) is represented by a bar at the top of M

10.Mandra Saptak (lower octave) notes will have a dot ( . ) below the note

11.Taar Saptak (higher octave) notes will have a dot ( . ) above the note

12.For Taal (Rhythm):

Each separate note will be one beat e.g. S  R  G  M (each is one beat)

Two notes together SR GM  PD is double speed (in one beat there are two notes)

Four notes together SRGM  RGMP  GMPD is four time speed (in one beat four notes)

14.Taal Notations:

Teen Taal ( 16 beats) , 4 portions of 4 beats each separated by a bar ( | ):

1234|5678|9101112|13141516|DhaDhinDhinDha|DhaDhinDhinDha|DhaTinTinTa|TaDhinDhinDha|X|2|0|3|

X – is 1st beat and is called SUM or Joining. It is here where the composition meets Tabla with a bang. It is also called First Taali (clap).

2 – is 5th beat and is called Second Taali

0 – is 9th beat and is called Khali or Empty

3 – is 13th beat and is called Third Taali