"राग भीमपलासी - खोया खोया चाँद,खुला आसमां"

"राग भीमपलासी - खोया खोया चाँद,खुला आसमां"

©दिलीप वाणी,पुणे

उदयने आज "राग भीमपलासी" चा परिचय करून देण्यासाठी १९६० सालातल्या "काला बाजार" या चित्रपटातील रफीचे सचिनदांनी संगीतबध्द केलेले, शैलेंद्र यांनी रचलेले व पडद्यावर देव आनंद व वहिदा रेहमान यांनी सादर केलेले "खोया खोया चाँद,खुला आसमां" हे गीत प्रसृत केले आहे. त्यामुळे चेतन आनंद व देव आनंद यांनी स्थापन केलेल्या 'नवकेतन' कंपनीची शैलेंद्र व मजरूह सुलतानपुरी यांनी रचलेली अनेक सुरेल गीते आठवली.

१९६० साली प्रदर्शित झालेल्या 'काला बाज़ार' या चित्रपटाच्या निमित्ताने "चेतन,देव व विजय" या तिन्ही "आनंद" बंधूंची प्रतिभा एकत्र आलेली पहायला मिळाली.'उटी' च्या नयनरम्य वातावरणात बागडणारा देव आनंद तार सप्तकात वाजणार्‍या

गिटारच्या,नंतर व्हायलिन व शेवटी बासरीच्या सुरात रफीच्या "ओहोsहोsहो" या मखमली आलापाच्या साथीत पडद्यावर अवतरायचा व प्रेक्षकांमधून शिट्ट्यांचा एकच गदारोळ सुरू व्हायचा.आठवा.ऐका परत !

खोया खोया चाँद, खुला आसमां

आँखों में सारी रात जाएगी

तुमको भी कैसे नींद आएगी?

मस्ती भरी हवा जो चली

खिल खिल गई ये दिल की कली

मन की गली में है खलबली कि

उनको तो बुलाओ

तारे चले, नज़ारे चले,

संग संग मेरे वो सारे चले

चारों तरफ इशारे चले,

किसीके तो हो जाओ

ऐसी ही रात, भीगी सी रात,

हाथों में हाथ होते वो साथ

कह लेते उनसे दिल की ये बात,

अब तो ना सताओ

हम मिट चले है जिनके लिए

बिन कुछ कहे वो चुप चुप रहें

कोई ज़रा ये उनसे कहे,

ना ऐसे आज़माओ

"राग भीमपलासी" मधली अशी किती गाणी सांगायची ? वाचा.

1.Aa nile gagantale pyar hum Karen:

Movie: Badshah (1954)

Singers: Lata Mangeshkar & Hemant Kumar,

Lyricist: Hasrat Jaipuri,

Music Director: Shankar-Jaikishan

2.Maine chand aur sitaron ki tamanna kit hi:

Movie: Chandrakanta (1956)

Singer: Mhammed Rafi

Lyricist: Sahir Ludhiyanvi, Music Director: Datta Naik

3.Khoya khoya chand:

Movie: Kala Bazar (1960)

Singer: Mohammad Rafi

Lyricist: Shailendra,

Music Director: S.D. Burman

4.Naino me badra chaye:

Movie: Mera Saya (1966)

Singer: Lata Mangeshkar

Lyricist: Raja Mehdi Ali Khan, Music Director: Madan Mohan

5.Kuch Dil ne kaha:

Movie: Aupama (1966)

Singer: Lata Mangeshkar

Lyricist: Kaifi Azami,

Music Director: Hemant Kumar

6.Hawaon pe likh do hawaon ke naam:

Movie: Do duni char (1968)

Singer: Kishor Kumar

Lyricist: Gulzar,

Music Director: Hemant Kumar

7.Khilate hai gul yahan:

Movie: Sharmilee (1971)

Singer: Kishor Kumar

Lyricist: Neeraj,

Music Director: S.D.Burman

8.Tu mile dil khile:

Movie: Criminal (1994)

Singers: Kumar Sanu & Alka Yagnik

Lyricist: Indeevar,

Music Director: M.M.Kareem

9.Tu cheez badi hai mast mast:

Movie: Mohra (1994)

Singers: Kavita Krishnamurthy & Udit Narayan

Lyricist: Anand Bakshi,

Music Director: Viju Shah

10.Radha kaise na jale:

Movie: Lagan (2001)

Singers: Asha Bhosale & Udit Narayan

Lyricist: Javed Akhtar,

Music Director: A.R.Rehman

आता या "राग भीमपलासी" चा तांत्रिक माहिती सांगतो.ऐका.

1.Ancient Indian texts have documented information about ragas (musical notes) in context of how ragas are associated with emotions. 2.Each raga is formed on the basis of a planned combination of notes used to create a particular mood.

3.Music composers use particular ragas to invoke certain feelings in their songs.

4.When meaningful lyrics get composed on suitable tune based on the fitting raga, we get good songs.

5."Bhimpalasi" is a soft, emotional and passionate raga.

6.The suitable timing to sing this raga is dusk 4 to 6 pm; it’s a late afternoon raga sung till sunset.Usually it is sung in the late-afternoons when the harshness of the sun rays recedes. The cool breeze brings a serene and soothing effect to our mind and emotions. 

7.Bhimpalasi is close to few more ragas, but the nearest to it is Carnatic music raga called Abheri.

8.Bhimpalasi evokes a feeling of deep-rooted love and yearning for the lover by producing "Oxytocin" in the brain.

9.Thaat - Kafi

10.Type - Audava-sampurna

11.Time of day - Early afternoon, 12.Pakad - Ṉ̣ S M ❟ M G̱ P M ❟ G̱ M G̱ R SVadiM̄[1]113.Samavadi - S

14.Similar Raags - Dhanashri,Dhani, Patdip,Pilu,Karnataka Devagandhari

15.Aarohana: Ṉ̣ S G̱ M P Ṉ Ṡ[a][2][3][1]

16.Avaroha: Ṡ Ṉ D P M G̱ R S[b][2][3][1]

17.The raag has komal Ni and Ga.

18.It is an Audava-Sampoorna jati raga, implying that it has 5 notes in Arohana and 7 in Avarohana.

19.Vadi Swar: M[3][1]

20.Samavadi Swar: S[3][1]

अशी ही "राग भीमपलासी" ची महती ! दीप्या,उदय,टोपी व आरती या संगीतप्रेमींना ही माहिती नक्कीच आवडेल.